Vrijdag 13 april

In het bijgeloof is vrijdag is een ongeluksdag. Ook het getal 13 staat in een kwaad daglicht en voor veel mensen staat vrijdag de 13e helemaal in het teken van kommer en kwel.

Vrijdag was niet altijd een ongeluksdag. Voor onze voorouders was het een heilige dag, die juist geluk bracht. Het christendom heeft een grote rol gespeeld bij het 'zwart' maken van vrijdag.
De eerste missionarissen troffen hier mensen aan die allerlei goden en godinnen aanbaden. Een daarvan was Freya, of Frigg zoals ze in Scandinavie genoemd werd. Zij was de  godin van liefde, sensualiteit, vruchtbaarheid en magie. Een belangrijke godheid en haar dag was vrijdag.
Natuurlijk moesten die eerste christenen daar niets van hebben en maakten van Freya een boze heks en van vrijdag een dag vol ongeluk. Met succes, want onze rust- en gebedsdag is zondag geworden en vrijdag zit in het verdomhoekje.

Ze kregen dit voor elkaar door met de Bijbel in de hand voorbeelden aan te halen die moesten verklaren waarom vrijdag echt een foute dag was.  Zo zou Eva op vrijdag de beruchte appel aan Adam gegeven hebben, het was toevallig ook vrijdag toen beiden uit het paradijs werden verdreven en ze zijn tegelijkertijd op een vrijdag gestorven. Het bekendste verhaal is natuurlijk de kruisiging van Jezus op vrijdag.
Om nog meer gewicht in de schaal te leggen, maakten  ze van heksen de halsstarrige volgelingen van Freya. Die vierden op vrijdag  hun sabbat en daarop was, zo vertelden ze, ook de duivel uitgenodigd.
In de Middeleeuwen had vrijdag inmiddels zo'n slechte naam dat het een uitgelezen dag was om executies uit te voeren.

Om vrijdag goed door te komen -zo wil het bijgeloof- moet je dus van alles doen of beter nog nalaten. Zo mag je geen belangrijk werk beginnen of op reis gaan; het komt nooit tot een goed einde. Nagels knippen is ook uit den boze; je zult beladen worden door zorgen. En verschoon nooit je bed op vrijdag, want je krijgt gegarandeerd nachtmerries!

Vooral onder zeelui tierde dit bijgeloof welig. Voor hen was uitvaren op vrijdag onbestaanbaar. Zij vertelden elkaar graag verhalen die hun gelijk moesten onderstrepen. Zoals het verhaal van HMS Friday: De Britse admiraliteit wilde bewijzen dat de angst van de zeelui ongegrond was en liet een schip bouwen dat ze HMS Friday doopte. Meer nog, de kiel werd expres gezet op een vrijdag en het schip werd op een vrijdag te water gelaten. Ze gingen zelfs zover James Friday als kapitein te benoemen. Het schip voer uit op een vrijdag en... er werd nooit meer iets van vernomen!

Daarmee is vrijdag als ongeluksdag wel verklaard, maar waarom is het getal 13 een ongeluksgetal? Dat weet eigenlijk geen mens, maar ook hier zijn er  verklaringen genoeg.
Zo geloofden onze verre voorouders in goden en godinnen, waarbij de laatste een streepje voor hadden. Zij zorgden immers voor vruchtbaarheid en de aanwas van de stam.

In die tijd deelde men het jaar in naar de loop van de vrouwelijke maan: 13 maanden van 28 dagen, overeenkomend met de cyclus van de vrouw. Toen het mannelijke belangrijker gevonden werd, kregen ook de goden meer macht en veranderde de jaartelling in 12 maanden, de loop van de mannelijke zon. Vrouwelijke eigenschappen kwamen op een zijspoor en 13 werd een fout getal. Vrouwen waren niet langer meer gelijk aan de man en dat uitte zich vooral tijdens de maaltijd. Samen eten was niet meer vanzelfsprekend en al helemaal niet wanneer een vrouw menstrueerde, dan werd zij onrein gevonden en zelfs uitgesloten van eten te bereiden.

Vandaar dat veel van het bijgeloof rondom 13 te maken heeft met de maaltijd. Zo brengen 13 gasten aan een eettafel gegarandeerd ongeluk. Dit gaat zelfs zover dat in Frankrijk "14e man" een beroep is. Deze persoon kun je inhuren wanneer je een diner geeft waarvoor je slechts 13 gasten hebt.
En als je het ongeluk hebt tóch met 13 aan tafel te zitten is de eerste gast die opstaat de klos: hij of zij zal binnen het jaar sterven. Tegelijk opstaan is dan de boodschap!
Dit bijgeloof komt van het Laatste Avondmaal waar Judas als eerste opstond en zich verhing na zijn verraad.
Wetenschappelijk bewezen is het allemaal niet, maar het is wel opvallend dat 13 bijna overal in een heel slecht blaadje staat. Zo zijn er maar weinig hotels die kamer 13 hebben en in Amerikaanse steden zul je tevergeefs zoeken naar Thirtheenth Street.Ook uitrit 13 wordt nogal eens overgeslagen net als de 13e verdieping in een gebouw.

13 is niet bij iedereen een ongeluksgetal. Voor de Maya's is 13 zelfs een heilig getal en maakt het deel uit van hun spirituele wereld. Een heksenconvent bestaat uit 13 leden en er zijn culturen waar men juist op de 13e trouwt als voorwaarde voor een lang en gelukkig huwelijk. De voormalige Academie voor communicatie en expressie in Leeuwarden vierde elke vrijdag de 13e als een feestdag waarop het onmogelijke mogelijk zou zijn.

Dit zijn echter uitzonderingen want de combinatie van 13 en vrijdag is voor heel veel mensen, ook zij die zeggen niet bijgelovig te zijn,  een onfortuinlijke dag.  Er zijn zelfs mensen met een heuse vrijdagdedertiendefobie, Zij blijven in bed op de 13e en halen pas opgelucht adem als de klok 12 uur slaat en het eindelijk zaterdag de 14e is.

Het spreekt vanzelf dat vrijdag de 13e ook een bron is voor sterke verhalen waarbij je eens lekker kunt griezelen.  Die kans krijg je één tot drie keer per jaar, want zoveel van deze super-ongeluksdagen zitten in een jaar.

Wij gaan vanavond kijken naar Friday 13e, een horrorfilm uit de jaren 80 van Sean S. Cunningham
met Betsy Palmer, Adrienne King en Kevin Bacon.
 

Mijn bed heb ik gisteren al verschoond, dus ik hoef niet bang te zijn voor nachtmerries!